مطالب حقوقي

بر طبق قانون مدني، مهريه، يكي از حقوق مالي زوجه بوده كه به محض وقوع عقد نكاح، به مالكيت زن درخواهد آمد و هرگونه تصرفي كه بخواهد را مي تواند در آن داشته باشد.

تصرفات زوجه در مهريه شامل استفاده از آن، هبه آن، مطالبه آن، صلح آن و مواردي از اين قبيل است. از آنجايي كه زن مالك مهريه است و مي تواند در صورت تمايل با بخشش آن به مرد، وظيفه شوهرش به پرداخت آن را ساقط كند، با نظر به اينكه نزد قانون گذار، اسناد عادي نيز اعتبار دارند و افراد مي توانند از آن ها به عنوان سند در مقام دفاع يا دعوا استفاده كنند، سند عادي و دست نويس بخشش مهريه نيز داراي اعتبار است؛ بسته به اينكه تنظيم آن، كاملا مطابق شرايط، نحوه و مراحل تنظيم سند عادي انجام شده باشد و شرايط بخشيدن مهريه و مراحل آن نيز در آن، رعايت گرديده باشد.

شرايط بخشيدن مهريه با سند عادي

شرايط بخشش مهريه با سند عادي به صورت زير مي باشد:

- زوجه از بلوغ، عقل و رشد برخوردار باشد و صغير، مجنون يا سفيه نباشد؛ زيرا اين افراد، اهليت قانوني براي انجام اعمال حقوقي، مانند بخشش مهريه را ندارند.

- زوجه با رضايت كامل و با قصد و اختيار، اقدام به بخشش مهريه با سند عادي كند؛ زيرا فقدان قصد يا اختيار، اعتبار سند دستي بخشيدن مهريه را زير سوال مي برد.

- مال موضوع بخشش يعني مهريه به صورت دقيق و معين، ذكر گردد و با جهتي مشروع، اقدام به بذل و بخشش مهريه شود.براي اعتبار سند دستي بخشيدن مهريه، زوجه ذيل آن را امضا نمايد يا مهر يا اثر انگشت بزند.

شيوه بخشش مهريه با سند عادي

قانون گذار فقط در صورتي اعمال حقوقي، مثل بخشيدن مهريه يا ابراء مهريه را صحيح مي داند و آثار حقوقي بر آن بار خواهد كرد كه دقيقا بر طبق نحوه و مراحل قانوني تعيين شده، انجام شده باشند. مراحل و نحوه بخشش مهريه با سند عادي كه رعايت آن ها موجب اعتبار سند دستي بخشيدن مهريه مي شوند عبارتند از:

• زوجه مي بايست با دانلود فرم هاي موجود در اينترنت يا با كمك يك فرد آگاه به حقوق، متن بخشش مهريه راتنظيم كند. 

• در سند دست نويس بخشش مهريه، بايستي درج گردد كه زن در كمال اختيار و در صحت عقل، اقدام به بذل مهريه نسبت به شوهر خود مي كند و به صورت دقيق ذكر شود كه همه مهريه يا بخشي از آن به موجب سند عادي تنظيمي بخشيده مي شود.

• در صورت امكان، 2 شاهد ذيل سند عادي تنظيمي براي بخشيده شدن مهريه را امضا كنند. البته، اين كار، الزامي نمي باشد اما در تاييد اعتبار سند دستي بخشيدن مهريه، هنگامي كه زوجه در محكمه آن را انكار يا ترديد را مطرح مي كند، موثر است.

• در نهايت، زوجه ذيل سند تنظيمي را امضا كرده يا مهر و اثر انگشت زند و به اين ترتيب به آن، رسميت و اعتبار بخشد.

آثار بخشيدن مهريه با سند عادي

انجام هر امر حقوقي، آثار مثبت و منفي مخصوص به خود را  براي طرفين آن به دنبال دارد. آثار بخشش مهريه با سند دستي عبارتند از:

-زوجه، حق مالكيت خود بر مهريه مندرج در سند نكاحيه را از دست مي دهد.

-وظيفه زوج بر پرداخت مهريه به زوجه، ساقط مي شود.

-زوجه، تنها اهرم فشار خود براي طلاق را از دست مي دهد و اگر بخواهد بدون وجود دلايلي براي عسر و حرج از شوهرش طلاق بگيرد، يعني اگر بخواهد به طلاق خلع يا مبارات يا حتي توافقي از همسر خود جدا گردد، بايستي مالي كه تحت عنوان فديه در ازاي طلاق به مرد، بذل مي شود و معمولا، قسمتي از مهريه است را از دارايي و اموال شخصي خود پرداخت كند تا مرد به طلاق راضي شود.

-در صورت طلاق زن باكره از شوهرش، او بايد نصف مهريه را با اينكه بذل يا ابرا شده به مرد بازگرداند؛ زيرا بعضي از حقوق دانان، ابراء را گونه اي اقرار بر دريافت مي دانند. البته لازم به ذكر است كه با نظر به اينكه اين امر، خلاف عدالت است، حقوق دانان در مورد آن، اختلاف نظر دارند.

براي كاهش عواقب بخشش مهريه براي زنان، توصيه مي شود كه در ازاي بخشيدن آن، زنان نيز از شوهر خود، وكالت بلاعزل در طلاق با حق توكيل به غير، اخذ كنند و در آن، درج نمايند كه زن، حق قبول مابذل در قبال طلاق را نيز از سوي مرد خواهد داشت تا در صورت بروز هرگونه مشكل، بتوانند با كمترين دردسر، اقدام به متاركه كنند.

يكي از مواردي كه در رابطه با نكاح، مطرح مي شود، ازدواج با اتباع بيگانه است؛ يعني اشخاصي كه تابعيت كشور ايران را ندارند و از نظر مذهب، قانون و فرهنگ با كشور ما، تفاوت دارند كه قانون گذار، فقط در شرايط خاصي، نكاح با تبعه خارجي را مجاز مي داند و مقررات آن را پيش بيني كرده است. ازدواج در همه كشورهاي جهان امري پسنديده بوده و بهترين راه براي تشكيل خانواده است. در قانون مدني ما نيز بخشي به اين موضوع مهم اختصاص يافته است.

ازدواج زن يا مرد ايراني با اتباع خارجي از موضوعاتي است كه در سال هاي اخير مورد توجه زيادي قرار گرفته است‌. براي اين مسئله هم مثل موضوعات ديگر در قانون كشور ما مقررات و شرايطي در نظر گرفته شده است. بر اساس آمار به دست آمده از سال ۱۳۹۲ تا به امروز، تعداد زيادي ازدواج با زن يا مرد غير ايراني در كشور ثبت شده است. ازدواج با زن غير ايراني و مراحل آن، قواعد و آداب مخصوص به خود را دارد. بر طبق قوانين كشور ما، ثبت ازدواج مرد ايراني با يك زن غير ايراني در شرايط خاص بايستي با اجازه دولت ثبت شود.

در بسياري از كشورها ازدواج و طلاق افراد جزو احوال شخصيه فرد به شمار مي رود. هر شخص با هر تابعيتي براي ثبت ازدواج تابع قوانين مقررات كشور خود است.

ازدواج مرد ايراني با زن غير ايراني

يك مرد ايراني مي تواند با زن از اتباع خارجي ازدواج كند و اغلب براي اين امر مانعي از سوي دولت وجود ندارد. بنابراين براي او ممنوعيتي ندارد و حتي مثل ازدواج زن ايراني با مرد خارجي يا تبعه كشور غير ايران احتياج به گرفتن اجازه نامه ويژه نيز ندارد. ولي لازم به ذكر است كه چنانچه يكي از مامورين دولتي بخواهد با يك زن غير ايراني ازدواج كند، بايستي شرايطي كه در ماده ۱۰۶۱ قانون مدني آورده شده است را رعايت نمايد. به موجب ماده ۱۰۶۱ قانون مدني: « دولت مي‌تواند ازدواج بعضي از مستخدمين و مامورين رسمي و محصلين دولتي را با زني كه تبعه خارجه باشد موكول به اجازه ‌مخصوص نمايد.»

بنابراين، بر اساس اين ماده، ازدواج مستخدمين و مامورين دولتي با زن غير ايراني وابسته به اخذ اجازه نامه مخصوص از دولت ايران است. چنانچه يك مامور ايراني بدون دريافت اجازه نامه با يك زن خارجي ازدواج كند، اين كار منجر به باطل شدن ازدواجش نمي شود، بلكه فرد متخلف ديگر نمي تواند به كار خود در نهاد دولتي مربوطه ادمه دهد. به عبارت ديگر، از كار خود اخراج خواهد شد.

مدارك مورد نياز براي ازدواج با زن اتباع خارجي

طبق اعلاميه وزارت امور خارجه، مدارك لازم براي ثبت كردن ازدواج يك مرد ايراني با زن از اتباع خارجي شامل موارد زير است:

• درخواست نامه ثبت ازدواج و كامل كردن آن توسط زن و مرد

• اصل شناسنامه عكس دار مرد

• اصل گذرنامه خارجي زن

• اصل گواهي بهداشتي زن و مرد كه نشان دهنده سلامت كامل زوجين و نداشتن بيماري هاي واگيردار كه مانع از ازدواج شود، باشد.

• گواهي مسلمان شدن زن، چنانچه زن غير ايراني مسلمان نبوده باشد.

• اصل گواهي ازدواج زن و مرد كه از طرف مراكز اسلامي مورد تاييد نمايندگي، صادر گرديده است.

• اصل گواهي ازدواج محلي زن و مرد كه از سوي مقامات ذي صلاح كشور صادر شده است.

• اصل گواهي تولد زن

• 3 قطعه عكس مرد

• شش قطعه عكس زن

• واريز هزينه مربوط به ثبت ازدواج بر طبق بخشنامه تعرفه كنسولي

آثار ازدواج مرد ايراني با زن غير ايراني

تابعيت زن خارجي پس ازدواج با مرد ايراني:

به موجب بند ۶ ماده ۹۷۶ قانون مدني، هر زن تبعه خارجه كه شوهر ايراني اختيار كند، ايراني به شمار مي رود. توجه داشته باشيد، بر طبق ماده ۹۸۶ قانون مدني: « زن غير ايراني كه در نتيجه ازدواج ايراني مي‌شود مي‌توانند بعد از طلاق يا فوت شوهر ايراني به تابعيت اول خود رجوع نمايد مشروط بر‌ اينكه وزارت امور خارجه را كتبا مطلع كند ولي هر زن شوهر مرده كه از شوهر سابق خود اولاد دارد نمي‌تواند مادام كه اولاد او به سن ۱۸ سال تمام‌ نرسيده از اين حق استفاده كند و در هر حال زني كه مطابق اين ماده تبعه خارجه مي‌شود حق داشتن اموال غيرمنقوله نخواهد داشت مگر در حدودي كه ‌اين حق به اتباع خارجه داده شده باشد و هر گاه داراي اموال غيرمنقول بيش از آنچه كه براي اتباع خارجه داشتن آن جايز است بوده يا بعدا ‌به ارث اموال غيرمنقولي بيش از آن حد به او برسد بايد در ظرف يك سال از تاريخ خروج از تابعيت ايران يا دارا شدن ملك در مورد ارث مقدار مازاد را به نحوي از انحاء به اتباع ايران منتقل كند والا اموال مزبور با نظارت مدعي‌العموم محل به فروش رسيده و پس از وضع مخارج فروش قيمت به آن‌ها داده ‌خواهد شد.»

اگر اموال غيرمنقول زن غير ايراني از ميزان مشخص شده بيشتر باشد‌ يا بعد از ازدواج، اموال زن از ميزان مشخص شده براي اتباع خارجي بيشتر شود، بايستي در مدت 1 سال از زمان ترك تابعيت ايراني، مقدار اضافي را به اتباع ايراني منتقل كند. در غير اينصورت اموال مشخص شده با نظارت دادستان به فروش مي رسد.

شرايط تابعيت فرزندان نتيجه ازدواج با زن غير ايراني

در رابطه با فرزنداني كه از ازدواج با زن غير ايراني متولد مي شوند، قواعد و قوانين سخت گيرانه اي وجود ندارد و فقط در ازدواج زن ايراني با مرد اتباع خارجي، فرزندان آنان براي اخذ تابعيت كشور ايران بايد تا 18 سالگي خود صبر كنند. فرزنداني كه حاصل ازدواج مرد ايراني با زن غير ايراني هستند، ايراني به شمار مي روند و تابعيت مادر در تابعيت فرزندان هيچ تاثيري ندارد.

طلاق غيابي يكي از انواع طلاق بوده كه بر مبناي آن، اگر يكي از زوجين، بعد از طي مراحل آن، موفق به گرفتن حكم طلاق يا گواهي عدم امكان سازش از دادگاه شود، مي تواند در مهلت مقرر و بر طبق شرايط قانوني، اقدام به جاري كردن صيغه طلاق و ثبت آن از طريق دفترخانه كرده و بدين ترتيب از همسرش، جدا شود.

با وجود اينكه اين گونه از طلاق در غياب همسر صورت مي گيرد و همه مراحل قانوني آن، از ثبت دادخواست تا جلسات رسيدگي و صدور حكم، بدون حضور اوست، ولي همچنان صحيح بوده، مگر اينكه يكي از شرايط طلاق غيابي و ثبت آن، وجود نداشته باشد كه در اين حالت، حسب مورد و با توجه به اينكه كدام يك از روجين اقدام به طلاق غيابي كرده، ديگري مي تواند بر طبق نحوه و مراحل ويژه اي، اقدام به باطل كردن طلاق غيابي يا همان ابطال ثبت واقعه طلاق غيابي كند.

طلاق غيابي چيست؟

اين گونه از طلاق، يكي از انواع طلاق بوده كه خوانده دعوا، اعم از زن يا مرد در مراحل دادرسي و رسيدگي به آن يا صدور حكم و بعد، جاري شدن صيغه طلاق، به هر دليلي مانند عدم ابلاغ واقعي به وي و نيز نماينده و وكيل قانوني او، غايب بوده و لايحه اي به دادگاه، ارسال نكرده است.

شرايط صحت ثبت واقعه طلاق

در صورتي، صيغه طلاق جاري شده و ثبت واقعه طلاق، اعم از طلاق غيابي، بائن، رجعي و توافقي، صحيح است كه شرايط صحت صيغه طلاق و ثبت واقعه آن، وجود داشته باشد كه عبارت است از:

• صيغه طلاق به لفظ عربي و با الفاظي كه صراحتا، دلالت بر قصد طلاق از طرف مرد دارند، خوانده شود؛

• اقدام كننده براي جاري شدن صيغه طلاق و ثبت واقعه آن، داراي قصد و رضا و عقل و اختيار باشد؛ 

• زوجه در زمان جاري شدن صيغه، در حالت حيض و نفاس (حالتي مربوط به بعد از زايمان) و طهر مواقعه نباشد؛ 

• از آخرين رابطه جنسي زن و شوهر، بيش از 3 ماه گذشته باشد؛• طلاق معلق و مشروط نبوده باشد؛

• شهود طلاق، 2 نفر مرد عادل و با تقوا باشند. عدم وجود هريك از اين شرايط، موجب ابطال صيغه طلاق غيابي، رجعي، بائن و يا ديگر انواع طلاق مي گردد.

شرايط ابطال طلاق غيابي

با توجه به توضيحات و مقدماتي كه در بالا ذكر شد، شرايط ابطال طلاق غيابي عبارتند از:

• عدم وجود قصد و اختيار و عقل در طلاق دهنده؛ مانند اينكه شخص در حالت جنون ادواري يا دائمي باشد يا با تهديد و اكراه، اقدام به اينكار كرده باشد. طلاق مجنون دائمي، بايستي توسط نماينده قانوني وي، ثبت شود؛

• جاري شدن صيغه طلاق با الفاظ غلط و الفاظي كه دلالت بر طلاق از جانب مرد و قصد آن ها ندارد؛

• كافي نبودن تعداد شهود طلاق، يعني كمتر از دو نفر باشند و نيز، عادل، با تقوا و مذكر نباشند؛• بودن زن در حالت نفاس و حيض و جاري شدن صيغه طلاق در زمان عادت ماهيانه و نفاس.

• معلق و مشروط واقع شدن طلاق.

• وقوع طلاق در زمان طهر مواقعه كه منظور از طهر مواقعه، پاكي از عادت ماهيانه يا نفاسي است كه در آن ايام، نزديكي انجام شده باشد. اين شرط، تنها در رابطه با زن يائسه و حامله وجود ندارد، در غير از اين دو حالت، زوجه در فاصله ميان پاكي از عادت ماهيانه يا نفاس تا زمان جاري شدن صيغه طلاق، نبايد با همسر خود، رابطه جنسي برقرار كرده باشد.

• وقوع طلاق در رابطه با زن يائسه اي كه كمتر از 3 ماه از آخرين نزديكي او با شوهرش مي گذرد. زيرا بر طبق قانون، طلاق يائسه، يعني زني كه عادت ماهيانه نمي بيند، در صورتي صحيح است كه از آخرين نزديكي وي با همسرش، حداقل 3 ماه گذشته باشد.

مراحل و نحوه ابطال طلاق غيابي

وجود شرايط ابطال طلاق غيابي، براي ابطال ثبت اين واقعه كافي نبوده و خواهان ابطال، بايستي مراحل و نحوه انجام اين امر را نيز طي نمايد تا به صورت قانوني، موفق به ابطال طلاق غيابي شود.

در مرحله نخست، فرد مي بايست با كمك يك وكيل يا مشاور حقوقي يا با استفاده از نمونه دادخواست هاي موجود در مورد باطل كردن طلاق غيابي، اقدام به تنظيم دادخواست كرده و فايل ورد آن را ذخيره نمايد.

در مرحله دوم، در صورت نداشتن حساب كاربري سامانه ثنا، با مراجعه حضوي به دفاتر خدمات قضايي يا آدرس اينترنتي سايت، اقدام به تشكيل حساب كاربري كند تا بتواند، دادخواست تنظيمي را ثبت و به دادگاه ارسال نموده و از آرا و جلسات رسيدگي دادگاه، اطلاع يابد.

در مرحله سوم، خواهان مي بايست با در دست داشتن فايل دادخواست تنظيمي، مدارك هويتي و ديگر مداركي كه در ادامه توضيح خواهيم داد، به نزديك ترين دفتر خدمات قضايي محل زندگي خود، مراجعه نموده و دادخواست خود را از طريق اين دفاتر، ثبت و به دادگاه صالح ارسال نمايد.

در مرحله چهارم، شخص بايد، هزينه دادرسي و خدمات دفاتر قضايي را پرداخت كند و منتظر دريافت پيامك ابلاغيه وقت رسيدگي باشد تا در موعد مقرر در جلسه دادگاه، حضور يافته و با ارائه ادله خود به دادگاه، بتواند موفق به اخذ حكم ابطال طلاق غيابي از طرف دادگاه شود.

مدارك مورد نياز براي ابطال طلاق غيابي

در صورتي كه هريك از زوجين، ادله و شرايط لازم براي ابطال طلاق غيابي را داشته باشد و قصد داشته باشد، اقدام  به ابطال آن كند، بايد مدارك مورد نياز در اين خصوص را نيز فراهم كند تا هم ثبت دادخواست وي به نتيجه برسد و هم دادگاه، راي به ابطال طلاق غيابي بدهد. اين مدارك عبارتند از: 

• مدارك ثبت نام در سامانه ثنا كه شامل برگه ثبت نام و يا نام كاربري و رمز عبور است؛

• دادخواست تنظيم شده در رابطه با ابطال طلاق؛

• مدارك هويت؛

• سند نكاحيه و سند طلاق؛

• ادله اثبات وجود شرايط باطل كردن طلاق غيابي، نظير گواهي پزشكي قانوني، استشهاديه كتبي، شهادت شهود يا هر امر ديگري كه مثبت ادعاي خواهان بر وجود شرايط ابطال طلاق غيابي است و مي تواند در صدور راي به نفع وي و متقاعد كردن قاضي، كمك كننده باشد.

مهريه براي رسميت بخشيدن به عقد ازدواج، بر اساس دين اسلام لازم مي باشد. معمولا مهريه را به صورت مال يا تعهد تعيين مي نمايند كه مرد به پرداخت يا انجام آن در برابر همسرش ملزم ميگردد. البته بايد توجه داشت كه بهتر است مهريه در زمان وقوع عقد نكاح وصول شود، ولي با توجه به شرايط موجود در كشور ما، معمولا اين تعهد را به آينده موكول مي كنند.

تعريف مهريه

در واقع مهريه مال يا تعهدي است كه مرد در ازاي ازدواج با زن و حق بهره مندي از رابطه زناشويي به او پرداخت مي كند و يا موظف به پرداخت يا انجام آن مي گردد. مهريه بايد قابليت اجرايي داشته باشد و تا جاي ممكن از تعيين مواردي كه عملي شدن آن دور از ذهن است، خودداري كرد.

امكان دارد در زمان توافقات نامزدي، چنانچه توانايي مالي مرد براي زن مشخص نباشد، زن درخواست ضامن شدن پدر داماد يا هر شخص‌ ثالثي را كند و شخصي ضمانت پرداخت مهريه را قبول كند.

ضمانت كردن از مهريه بدين معناست كه امكان دارد، پرداخت مهريه بر عهده ثالث يا ضامن باشد، اما اين ضمانت، الزام شوهر به دادن مهريه را از بين نمي‌برد و ثالث در حكم ضامن مي باشد. به موجب ماده ۶۸۴ قانون مدني، بر اساس عقد ضمان، فرد ضامن، مالي را كه پرداخت آن به عهده ديگري است، بر عهده مي‌گيرد.

ضمانت پرداخت مهريه چيست؟

هنگامي كه فردي، ضمانت شخص ديگري را براي پرداخت مهريه قبول مي كند، يعني دريافت مهريه علاوه‌ بر شوهر از او نيز امكان پذير است.

لازم به ذكر است كه امكان دارد مالي كه به‌عنوان مهريه براي زن تعيين مي‌گردد، متعلق به شخص‌ثالثي باشد و لزومي ندارد كه عين مهريه، حتما متعلق به همسر او باشد.

مطالبه مهريه از شخص ثالث

زوجه تحت شرايطي مي‌تواند براي مطالبه مهريه اش به هسمر و ضامن او به طور هم‌ زمان مراجعه كند و يا  در صورت امتناع مرد از پرداخت مهريه، دعواي مطالبه مهريه از ضامن را مطرح نمايد.

مطالبه مهريه از ضامن، مي‌تواند به صورت مستقل مطرح گردد يا اين ‌كه به شرط عدم پرداخت مهريه از جانب شوهر، مراجعه به ضامن امكان پذير باشد.

مي‌ توان در مهريه عندالمطالبه و مهريه عندالاستطاعه و همچنين مهريه بيش از صد و ده سكه، ضامن قرار داد. در مهريه عنداالستطاعه، ضامن پرداخت مهريه هنگامي بايد به وظيفه پرداخت، عمل كند كه مرد به توانايي مالي رسيده باشد.

دادخواست مطالبه مهريه از ضامن

دادخواست مطالبه مهريه از ضامن مي‌تواند هم ‌زمان با مطالبه مهريه از مرد، به دادگاه خانواده مطرح گردد و لازم نيست تا عدم پرداخت مهريه توسط شوهر به اثبات برسد و بعد عليه ضامن اقدام نمود.

بازداشت ضامن مهريه

در صورتي كه زن بخواهد مهريه اش را مطالبه كند و فردي كه پرداخت آن را ضمانت كرده ، مهريه را پرداخت نكند و توانايي وي در پرداخت مهريه نيز در دادگاه اثبات شود، زن مي‌تواند بر اساس ماده ۳ نحوه اجراي محكوميت هاي مالي، بازداشت ضامن تا زمان پرداخت مهريه را تقاضا كند.